Soya fasulyesi küspesi hem kanatlı hem de büyükbaş hayvan yetiştiriciliğinde Dünya’nın en önde gelen protein kaynağıdır. Soyanın bu kadar popüler olmasının sebebi, özel amino asit profili ile kaba ve konsantre yemleri desteklemesidir. Aynı değerli amino asit profili, soya küspesini evcil hayvan mama üretiminde de aranılan bir unsur haline getirmiştir.
Kanatlı yemlerinde soya ürünleri
Soya küspesi kanatlı yemlerinde yaygın olarak kullanılmaktadır ve başta gelen protein kaynağıdır. Daha çok kullanılan çeşidi, kimyasallarla içindeki yağın etkin bir şekilde çıkartılarak geriye kalan, protein değeri yüksek, yağ oranı düşük, küspedir. Ancak son yıllarda yapılan araştırmalarda solvent kullanılmadan, sıkılarak yağı çıkartılan soya küspesinin özel bazı avantajlarını ortaya koymuştur.
Soya küspesi diğer yağlı tohumlarla kıyaslandığında yüksek sindirilebilir enerjiye sahiptir (Tablo 1) ve kanatlılarda yem maliyetinin en az %90’ını enerji ve protein kaynaklarının oluşturduğu göz önüne alındığında çok önemlidir.
Protein kaynağı olarak soya
Yapılan çalışmalar soya küspesinin kanatlılar için kaliteli protein sağladığını, özellikle lizin ve triptofan açısından iyi bir kaynak olduğunu göstermektedir (Baker, 2000). Ancak kanatlıların ihtiyaç duyduğu amino asitler açısından bakıldığında soya küspesinin metiyonin, sistein, tereonin ve valin açısından yetersiz kaldığını görüyoruz. Bu nedenle büyük oranda soya küspesi içeren kanatlı yemleri mutlaka metiyonin ile desteklenmelidir.
Sıkma ile yağı alınmış soya fasülyesi (soya keki) benzer şekilde kanatlılar için iyi bir protein kaynağıdır. Yapılan çalışmalar soya kekinin etçi tavuk rasyonlarında soya küspesinin %100’ünün yerini alabileceğini göstermiştir (Penz & Brugali, 2000). Aynı çalışmada yumurtacı tavuklarda da soyanın ısıl işlemden geçtiği takdirde iyi sonuçlar verdiği bildirilmiştir. Soyanın ekstrüzyon ile sıkılması sırasında sıcaklığın yeterli seviyeye yükselmesi sayesinde soya keki bu koşulu yerine getirmektedir ve yumurtacı tavuklarda diğer yağlı tohumların ve soya küspesinin yerine kullanılabilir.
Enerji kaynağı olarak soya
Soya ürünleri daha çok protein kaynakları olarak görülseler de kanatlı rasyonlarına önemli miktarda enerji katkısı sağlarlar (Dale, 2000). Soyanın enerji kaynağı olarak zayıflığı içerdiği karbohidratların sindiriminin güç olmasıdır. Hesaplamalara göre soya mısıra göre %10 daha yüksek brüt enerji içermesine rağmen metabolize enerji miktarı mısırın ancak %72’sine denktir (Dale, 2000).
Soya küspesinin ve genel olarak soya ürünlerinin metabolize edilebilir enerji değerini arttırmanın en etkili yolu üretim prosesini değiştirmektir. Üretim sürecindeki önemli bir değişiklik yağının bir kısmını küspede bırakmaktır. Soya küspesinde metabolize edilebilir enerji 2440 kcal/kg iken (NRC, 1994), tam yağlı soyada (%18 yağ) bu değer 3300-3350 kcal/kg arasında olmaktadır (Dale, 2000). Mekanik sıkma veya ekstrüzyon işleminden geçip yağının %6-8 arasında koruyan soya keki, solvent ile işlem gören soya küspesine göre daha fazla metabolize edilebilir enerji içermektedir (Zhang, 1993).
Tablo 1 Metabolize edilebilir enerji ve amino asitlerin gerçek sindirim değerleri
| Kabuksuz soya küspesi | Kanola küspesi | Ayçiçeği tohumu küspesi | Pamuk tohumu küspesi | |
| Enerji, MEn, kcal/kg | 2,711 | 2,150 | 2,495 | 2,041 |
| Amino aistlerin sindirilebilirliği % | ||||
| Arjinin | 92 | 90 | 93 | 87 |
| Sistein | 82 | 75 | 78 | 73 |
| Lizin | 91 | 80 | 84 | 67 |
| Metiyonin | 92 | 90 | 93 | 73 |
| Treonin | 88 | 78 | 85 | 71 |
| Valin | 91 | 82 | 86 | 78 |
Kaynakça
Baker, D.H. Nutritional constraints to use of soy products by animals. Soy in Animal Nutrition; J.K. Drackley, Ed.; Federation of Animal Science Societies: Savoy, IL, 2000; pp. 1–12.
Dale, N. Soy products as protein sources in poultry diets. Soy in Animal Nutrition. J.K. Drackley, Ed.; Federation of Animal Science Societies: Savoy, IL, 2000; pp. 283–288.
NRC (National Research Council), Nutrient Requirements of Poultry, Ninth ed.; National Academy Press: Washington, DC, 1994.
Penz ,Jr., A.M.; I. Brugalli. Soybean products as protein sources in poultry diets. Soy in Animal Nutrition; J.K. Drackley, Ed.; Federation of Animal Science Societies: Savoy, IL, 2000; pp. 289–306.
Zhang, Y.; C.M. Parsons; K.E. Weingartner; W. Wijeratne. Effects of extrusion and expelling on the nutritional quality of conventional and Kunitz trypsin inhibitor-free soybeans. Poult. Sci. 1993, Vol. 72, 2299–2308.
