Canlı mayalar bağırsak florasını düzenlemek ve sindirimi desteklemek gibi biyolojik işlevlerde kullanılırken, inaktif mayalar doğrudan besin kaynağı olarak değerlendirilir. Fermantasyon yapmazlar ve metabolik faaliyet göstermezler. Bu sayede yem formülasyonlarına rahatlıkla dahil edilebilirler.

İnaktif maya, önce uygun koşullarda çoğaltılır. Ardından belli sıcaklık ve nem koşullarında kurutularak canlılığını kaybeder. Bu yöntem, içerdiği protein ve vitaminlerin zarar görmeden korunmasına yardımcı olur. Ortaya çıkan ürün toz, granül veya pelet halinde sunulur.

Başlıca kullanım alanı hayvan yemi sektörüdür. Bunun dışında organik gübre üretimi, biyoteknoloji araştırmaları ve bazı gıda katkılarında da yer alır

Genellikle %40-45 arasında ham protein içerir. Bu oran, bazı balık unu ve bitkisel protein kaynaklarına oldukça yakındır. Ayrıca, bu proteinin sindirilebilirliği ve biyolojik değeri de yüksektir.

Lizin, metiyonin ve treonin gibi hayvanlar için gerekli olan amino asitler açısından zengindir. Bu amino asitler, hayvanların büyümesi, kas gelişimi ve bağışıklık sistemi açısından büyük önem taşır.

İnaktif mayada B1 (tiamin), B2 (riboflavin), B3 (niasin) ve B12 vitaminleri bol miktarda bulunur. Aynı zamanda çinko, selenyum ve fosfor gibi temel mineraller açısından da zengin bir kaynaktır.

Ruminantlar (örneğin inek, koyun ve keçiler), mikrobiyal fermentasyona dayalı sindirim sistemine sahiptir. İnaktif maya, bu hayvanlarda rumen mikrobiyotasını etkileyen özellik göstermez, çünkü aktif yani canlı değildir. Öte yandan, yüksek kaliteli protein ve vitamin kaynağı olarak rasyona dahil edildiğinde süt veriminde ve canlı ağırlık artışında önemli katkılar sağlar. Ayrıca, rumen protein dengesinin sağlanmasına da yardımcı olur.

Tavuk, hindi ve ördek gibi kanatlı hayvanlar için inaktif maya, sindirim sistemi sağlığını desteklerken aynı zamanda yumurta kalitesinde artış, tüy yapısında iyileşme ve günlük canlı ağırlık artışında hızlanma sağlar. Özellikle etlik piliçlerde, inaktif maya içeren yemlerle beslenen gruplarda yemden yararlanma oranının yükseldiği gözlemlenmiştir.

Balıklar ve kabuklular gibi su ürünlerinde inaktif maya kullanımı, bağışıklık sistemi üzerinde pozitif etki gösterir. Özellikle stres faktörlerine (su sıcaklığı değişimi, taşıma gibi) karşı direnç geliştirilmesine yardımcı olur. Aynı zamanda yem tüketim iştahını artırarak, büyüme performansını olumlu yönde etkiler.

Hayvan beslemesinde en önemli parametrelerden biri, verilen proteinin sindirilebilirliğidir. İnaktif maya proteini, hayvanın ihtiyaç duyduğu azotun büyük kısmını karşılayabilir, çünkü mide ve bağırsakta kolaylıkla parçalanır. Bu da, hayvanın daha az yemle daha fazla verim sağlamasını mümkün kılar.

İnaktif maya, soya küspesi, balık unu, kanatlı yan ürün unları gibi yaygın protein kaynaklarına göre bazı önemli avantajlar sunar:
• GDO riski taşımaz.
• Aflatoksin ve diğer mikotoksin riskleri düşüktür.
• Sabit kalite standardı sağlar (endüstriyel üretim kontrolü sayesinde).
• Bitkisel proteinlere göre daha fazla esansiyel amino asit içerir.

İnaktif maya sağladığı verim artışı ve hastalık oranlarında azalma sayesinde yem başına maliyeti düşürür. Birçok çiftlikte yapılan saha uygulamaları, maya kullanılan gruplarda %8-12 arasında daha fazla canlı ağırlık elde edildiğini göstermektedir.

İnaktif maya, içerdiği β-glukan, mannan-oligosakkarit (MOS) gibi biyoaktif bileşenlerle bağışıklık sistemini destekler. Bu maddeler, bağırsakta patojenlerin tutunmasını engelleyerek daha az antibiyotik kullanımına olanak tanır.
Ancak bu bileşenler etikete yazılmaz, miktarını vermek ise tüketiciyi yanıltma girişimidir. Kullanıcılar bu noktaya dikkat etmelidir.

Bağırsak florası dengesinin korunması, yemden alınan besinlerin emilimini doğrudan etkiler. İnaktif maya, bağırsak hücre duvarlarını güçlendirir, ishal sıklığını azaltır ve yemden yararlanmayı artırır.

İnaktif mayanın etkili olabilmesi için genellikle 1-3 kg/ton yem aralığında kullanılması önerilir. Ancak bu oran, hayvan türüne, yaşına ve genel rasyon yapısına göre değişebilir.

Yüksek sıcaklık ve nem, mayanın bozulmasına neden olabilir. Bu nedenle serin ve kuru ortamlarda, ağzı kapalı ambalajlarda saklanmalıdır. Sıcak ve nemli ortamda havadan veya diğer tahıllardan bulaşacak mikotoksinler üremek için iyi bir besin ve ortam bulmuş olurlar. Bu nedenle açılmış ürünler kısa sürede tüketilmelidir.

Aşırı doz kullanımı, rasyonun protein dengesini bozabilir veya yem tüketiminde düşüşe neden olabilir. Ayrıca, düşük kaliteli maya ürünleri anti-besleyici özellik gösterebilir. Bu nedenle güvenilir tedarikçilerden temin edilmelidir.

Aşağıda bazı hayvan türlerine göre önerilen inaktif maya kullanım oranlarıyla örnek rasyon planları yer almaktadır:

Not : Tablo inaktif mayanın güvenle rasyonuna katılabileceği ve besleyeceği diğer hayvan türlerini eksik bırakmıştır.

Rasyon hazırlanırken inaktif mayanın protein ve enerji katkısı da hesaba katılmalıdır. Örneğin, %50 protein içeren bir maya ürünü, 100 gram katkıyla 50 gram ham protein sağlar. Bu durum, soya küspesi gibi diğer kaynakların oranını azaltarak yem maliyetini optimize edebilir.

Yem formülasyonlarında kullanılan inaktif maya partileri, içerik bakımından farklılık gösterebilir. Bu nedenle partiler arası değişkenliği azaltmak için nem oranı, ham protein, kül ve lif analizleri yapılmalıdır.

Maya üretimi, genellikle melas gibi endüstriyel yan ürünlerin değerlendirilmesiyle yapılır. Bu sayede atık değerlendirme sağlanırken, protein kaynağı oluşturulur. Bu da çevre dostu yem üretimini destekler.

Hayvanlarda sindirimi kolay olan maya proteini, dışkıda daha az aminoasit anlamına gelir. Bu da özellikle yoğun üretim yapılan çiftliklerde amonyak ve nitrojen salınımının azalması ile çevreye olan olumsuz etkileri en aza indirir.

Daha sağlıklı ve daha hızlı büyüyen hayvanlar, daha kısa sürede kesim ağırlığına ulaşır. Bu durum, daha az yemle daha fazla ürün elde edilmesini sağlar ve yem tüketim verimliliğini artırır.

Bilimsel araştırmalar, inaktif maya proteininin yüksek biyoyararlanıma sahip olduğunu ve hayvanlarda sindirim sistemine zarar vermeden emildiğini göstermiştir. Özellikle kanatlılar üzerinde yapılan çalışmalarda, maya katkılı yemlerle beslenen gruplarda daha yüksek günlük canlı ağırlık artışı kaydedilmiştir.

Farklı araştırmalarda, inaktif maya kullanılan rasyonlarla beslenen hayvanların bağışıklık sisteminin güçlendiği, ölüm oranlarının azaldığı ve yemden yararlanma oranlarının iyileştiği rapor edilmiştir. Bu veriler, maya katkısının yalnızca besin değeriyle değil, aynı zamanda sağlık yönünden de önemli olduğunu ortaya koyar.

Bazı üreticiler inaktif mayanın kalıntı içerdiğini düşünebilir. Ancak bu ürünler canlı olmadığı ve antibiyotik içermediği için gıda güvenliği açısından risk oluşturmaz.

İnaktif mayanın genetik yapıyı değiştirdiğine dair yanlış bilgiler mevcuttur. Bu ürün GDO içermez, genetik olarak canlı olmadığı için canlı organizmalarla etkileşime girmez. Ayrıca mayanın ürediği ortamda canlılarda genetik değişime neden olacak kimyasallar bulunmaz. Bu nedenle ne mayanın, ne de onu tüketen canlının genetiğinde herhangi bir değişim meydana gelmez.

Maya hücresinin içinde ve hücre duvarında çok değerli organik bileşenler vardır. Endüstride bazı yöntemlerde hücre parçalanmakta ve tükettiğimiz bir çok gıdaya lezzet arttırıcı olarak eklenmektedir. Ancak inaktif mayada böyle bir durum söz konusu değildir. Bu nedenle bir inaktif mayanın β-glukan, (MOS) ve chitin miktarını belirtmek yanılma payı yüksek tahmini bir değeri gerçekmiş gibi vererek tüketiciyi yanıltmaktır.

Laboratuvarlarda yapılan protein analizlerinde Kjeldahl yöntemi en yaygınıdır ve bileşenin içindeki azot miktarını tespit edip bir katsayı ile çarpar. Yöntem, azotun amino asit zinciri (protein), üre ya da başka bir azot bileşeni kaynaklı olup olmadığını ayıramaz. Bu nedenle bazı üreticiler nihai ürüne üre katabilmekte veya üretimden geçmesinee göz yummaktadır. Bu durumda protein değeri yüksekmiş gibi gözükmekle birlikte hayvana üre de verilmektedir.

Kaliteli bir inaktif maya ürünü şu özellikleri taşımalıdır:
• Yüksek protein oranı (%40 ve üzeri)
• Düşük nem oranı (%10’un altında)
• Aflatoksin içermemesi
• Üretiminde üre kullanılmamış olması
• Serbest akışlı granül yapısı
• Yoğun maya kokusu (bayat ya da ekşi kokular olmamalı)
Bu özellikler, ürünün hem besin değeri hem de saklama ömrü açısından uygun olduğunu gösterir.

Yerli ve uluslararası pazarda birçok üretici bulunmakla birlikte, güvenilir tedarikçiler genellikle:
• Ürün analiz sertifikası sunar.
• Parti bazlı laboratuvar sonuçlarını paylaşır.
• GDO’suz ve antibiyotiksiz üretim garantisi verir.
• Organik sertifikaya sahip olabilir.
Tarım ve Orman Bakanlığı onayı bulunan firmalar tercih edilmelidir. Ürün etiketi üzerinde Tescil Numarası ve Gıda Sicil Numarası aranmalıdır.

Ucuz ürün her zaman ekonomik değildir. Protein oranı düşük olan veya sindirimi zor maya ürünleri, yemden alınan faydayı düşürerek hayvan performansını olumsuz etkileyebilir. Bu nedenle ürünün sadece fiyatına değil, içerdiği besin değerine göre kg başı maliyetine bakılmalıdır.

Hayır, inaktif maya canlı değildir. Isı ve kurutma işlemleriyle fermantasyon yetisini kaybetmiştir.

Genellikle 1–3 kg/ton yem arası önerilir. Hayvan türüne göre oran değişebilir.

Evet, inaktif maya yüksek protein içerdiği için alternatif protein kaynağı olarak kullanılabilir.

Hayır, inaktif maya yalnızca hayvan yemi katkısıdır. Doğrudan insan tüketimi için değildir ama toksik değildir.

Eğer GDO içermiyor ve organik sertifikası varsa, organik yem formülasyonlarına dahil edilebilir.

Güvenilir üreticilerden alınan maya ürünleri GDO içermez. Sertifika ile bu durum belgelendirilebilir.

• Rasyonlara kontrollü dozlarda eklenmeli
• Yüksek kaliteli ürünler tercih edilmeli
• Hayvan türüne uygun formülasyonlarla kullanılmalı

• Özellikle büyüme ve stres dönemlerinde kullanılmalı
• Yem firmalarıyla iş birliği yapılarak laboratuvar analizleri yapılmalı
• Düzenli performans takibiyle etkileri değerlendirilmelidir